AFM waarschuwt: Beleggers massaal doelwit van fraude via chatgroepen

In het kort:

• Steeds meer beleggers worden opgelicht via chatgroepen die gratis beleggingsadvies beloven.

• Oplichters maken vaak gebruik van identiteitsfraude om vertrouwen te wekken.

• De AFM wijst op duidelijke rode vlaggen en roept slachtoffers op om zich te melden.

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) slaat alarm: steeds meer Nederlandse beleggers worden slachtoffer van geraffineerde oplichtingspraktijken via chatgroepen. Deze groepen, actief op onder meer WhatsApp, Telegram, Facebook en LinkedIn, wekken de indruk exclusieve beleggingsinformatie te delen, maar zijn in werkelijkheid een val voor nietsvermoedende consumenten.

Met beloftes van hoge rendementen, schijnbaar gratis toegang en een overtuigende presentatie, weten oplichters het vertrouwen van hun doelwitten te winnen. Achter de schermen blijkt echter sprake van georganiseerde beleggingsfraude, waarbij de inzet vaak duizenden euro’s bedraagt. De AFM maakt zich grote zorgen over deze ontwikkeling en roept beleggers op om alert te zijn.

Misleiding begint vaak met een onschuldig ogende uitnodiging

De eerste stap in deze frauduleuze keten is meestal een advertentie of onverwachte uitnodiging. Beleggers krijgen bijvoorbeeld een melding dat zij zijn toegevoegd aan een besloten chatgroep waar ‘insider tips’ of ‘exclusieve marktinformatie’ wordt gedeeld. Dat gebeurt niet zelden ongevraagd. Soms zijn gebruikers slechts op een linkje ingegaan of hebben ze op sociale media hun interesse in beleggen laten blijken.

Zodra zij zich in de groep bevinden, wordt er snel een sfeer van urgentie gecreëerd. Groepsleden, vaak nepaccounts, bevestigen enthousiast eerdere successen. Beleggingsadviezen volgen elkaar in rap tempo op, meestal gericht op obscure aandelen of cryptovaluta. Deze activa zijn vaak illiquide, moeilijk verhandelbaar en vatbaar voor prijsmanipulatie.

Wat op het eerste gezicht lijkt op een informeel netwerk van slimme beleggers, blijkt in werkelijkheid een gecoördineerde poging om vertrouwen op te bouwen en slachtoffers richting een investering te sturen die alleen de oplichters iets oplevert.

Identiteitsfraude als effectief psychologisch wapen

Een opvallend onderdeel van deze oplichting is de veelvuldige inzet van identiteitsfraude. Criminelen doen zich voor als bekende beleggingsadviseurs, financiële influencers of zelfs vermogensbeheerders van gerenommeerde partijen. Ze gebruiken profielfoto’s, logo’s en zelfs nagemaakte certificaten om hun geloofwaardigheid op te krikken.

Soms worden ook logo’s van toezichthouders als de AFM misbruikt, bijvoorbeeld op nepsites of in documenten waarin wordt ‘bewezen’ dat de investering onder toezicht staat. Hiermee wordt bewust de indruk gewekt van betrouwbaarheid en regulering. De AFM stelt echter nadrukkelijk dat zij nooit toestemming geeft voor het gebruik van haar naam of logo door particuliere partijen in commerciële beleggingscommunicatie.

Deze tactiek blijkt uiterst effectief. Veel slachtoffers geven aan dat ze over de streep zijn getrokken omdat ze dachten met een erkend adviseur te maken te hebben. De fraudeurs spelen in op het psychologische principe van autoriteit: hoe betrouwbaarder de bron lijkt, hoe groter de kans dat mensen overgaan tot actie.

Deze signalen wijzen op beleggingsfraude

De AFM heeft een lijst opgesteld met zogeheten rode vlaggen, signalen die kunnen duiden op een poging tot beleggingsfraude. Deze waarschuwingen moeten beleggers helpen om verdachte situaties sneller te herkennen.

Enkele van de belangrijkste signalen zijn:

• Je wordt ongevraagd toegevoegd aan een chatgroep die exclusieve beleggingsinformatie belooft

• De aangeboden belegging betreft een aandeel of cryptomunt die weinig verhandelbaar is

• Er wordt een gegarandeerd hoog rendement beloofd, vaak zonder degelijke onderbouwing

• Je wordt onder druk gezet om snel te beslissen vanwege een ‘tijdelijke kans’

• De aanbieder heeft geen AFM- of DNB-vergunning

Vooral dat laatste punt is cruciaal. In Nederland is het verplicht dat aanbieders van financiële producten en diensten een vergunning hebben van de AFM of De Nederlandsche Bank. Deze vergunningen zijn openbaar en na te kijken in het AFM-register. Ontbreekt een registratie, dan is er alle reden om alert te zijn.

Slachtoffers blijven vaak in stilte zitten

Hoewel de schade soms in de duizenden euro’s loopt, doen veel slachtoffers geen melding van de oplichting. Schaamte, wantrouwen tegenover instanties of de angst dat er toch niets mee gebeurt, spelen hierin een rol. Toch roept de AFM op om altijd melding te maken via het contactformulier voor consumenten op haar website. Alleen zo kan inzichtelijk worden hoeveel mensen slachtoffer worden, en kan het toezicht worden aangescherpt.

Daarnaast is aangifte doen bij de politie belangrijk, zeker wanneer er sprake is van identiteitsfraude of diefstal. Op de website van de AFM is uitgebreide informatie te vinden over vervolgstappen, waaronder hoe men betalingsverkeer kan laten blokkeren of frauduleuze accounts kan rapporteren bij sociale media.

De AFM benadrukt dat snel handelen essentieel is. Hoe eerder melding wordt gemaakt, hoe groter de kans dat de oplichters kunnen worden opgespoord en dat verdere schade wordt beperkt.

Financiële waakhond wil ook sociale media aanspreken

De sterke opkomst van beleggingsfraude via chatgroepen zet ook druk op sociale mediaplatforms. De AFM pleit al langer voor meer verantwoordelijkheidsbesef bij deze techbedrijven, die het ontstaan en functioneren van deze groepen faciliteren.

Hoewel sommige platforms beleid hebben tegen misleidende financiële advertenties, is handhaving vaak gebrekkig. Groepen verdwijnen even snel als ze opduiken en oplichters kunnen met nieuwe accounts gewoon opnieuw beginnen. Ook hier speelt de snelheid van opsporing een cruciale rol, en toezichthouders wereldwijd roepen op tot betere samenwerking tussen techbedrijven en autoriteiten.

De grens tussen marketing, advies en oplichting is in het online tijdperk steeds vager geworden. En juist daarin schuilt het gevaar voor particuliere beleggers. De AFM dringt er dan ook op aan dat beleggers zich verdiepen in de herkomst van beleggingsinformatie, en nooit op basis van groepsdruk of loze beloftes investeren.

Wat moeten beleggers weten

De kern van deze problematiek ligt niet alleen bij de oplichters, maar ook bij een gebrek aan bewustzijn onder beleggers. In een tijd waarin online communicatie en beleggen steeds meer met elkaar verweven zijn, moeten consumenten zich bewuster worden van de risico’s.

Digitale weerbaarheid is een noodzaak geworden, net als financiële geletterdheid. De AFM wijst erop dat echte beleggingskansen zelden worden gedeeld via besloten chatgroepen met onbekenden. Wie serieus wil beleggen, doet er goed aan om dat via erkende kanalen te doen, met goed geïnformeerde keuzes en inzicht in de risico’s.

Juist nu de belangstelling voor crypto, daytrading en snel rendement groter is dan ooit, zijn beleggers kwetsbaarder. De belofte van snelle winst blijkt vaak de voorbode van traag herstel. Maar met waakzaamheid, kennis en kritisch denkvermogen kunnen veel van deze valkuilen worden vermeden.