Hoe werkt het rentebeleid van centrale banken voor dummies

Vandaag wil ik het met jullie hebben over een belangrijk onderwerp: de rente. Er is heel veel mis informatie rondom dit onderwerp dus ik hoop dat het hiermee een stuk duidelijker wordt! Zoals jullie misschien wel weten, heeft de ECB (de Europese Centrale Bank) de rente verhoogd. Wat betekent dat voor ons? Moeten we nu massaal onze spaarrekeningen plunderen en onze hypotheken aflossen? Of kunnen we beter rustig blijven en genieten van een kopje koffie? Laten we eens kijken wat de rente eigenlijk is en waarom de ECB die verandert.

De rente is de prijs van geld. Dat klinkt misschien een beetje raar, maar het is eigenlijk heel logisch. Als je geld wilt lenen van iemand (bijvoorbeeld een bank), moet je daar iets voor teruggeven: rente. Hoe hoger de rente, hoe duurder het is om geld te lenen. En hoe lager de rente, hoe goedkoper het is om geld te lenen.

Maar waarom zou je überhaupt geld willen lenen? Nou, bijvoorbeeld om iets te kopen dat je nu niet kunt betalen, zoals een huis of een auto. Of om te investeren in iets dat later meer waard wordt, zoals een opleiding of een bedrijf. Of om te sparen voor later, als je met pensioen gaat of op vakantie wilt.

En waarom zou iemand jou geld willen uitlenen? Nou, bijvoorbeeld omdat ze er zelf ook iets aan verdienen: rente. Hoe hoger de rente, hoe meer ze verdienen aan jouw lening. En hoe lager de rente, hoe minder ze verdienen aan jouw lening.

Dus je ziet: er is een soort balans tussen vraag en aanbod van geld op de markt. Als er veel mensen zijn die geld willen lenen (vraag), gaat de rente omhoog (prijs). En als er veel mensen zijn die geld willen uitlenen (aanbod), gaat de rente omlaag (prijs).

Maar wie of wat bepaalt dan hoe hoog of laag die rente is?

Dat doet niet één persoon maar een instantie als een centrale bank waar vaak verschillende mensen zitten die de economie monitoren en beleid voeren. Dat beleid hangt af van allerlei factoren die invloed hebben op de economie. Zoals bijvoorbeeld:

- De inflatie: dit is de mate waarin prijzen stijgen of dalen in een land of regio. Als prijzen stijgen (inflatie), wordt geld minder waard en kun je er minder mee kopen. Als prijzen dalen (deflatie), wordt geld meer waard en kun je er meer mee kopen. De ECB streeft naar een inflatie van net onder de 2%, omdat dat goed is voor de economische groei en stabiliteit.

- De groei: dit is de mate waarin de economie groeit of krimpt in een land of regio. Als de economie groeit, betekent dat dat er meer geproduceerd en geconsumeerd wordt. Dat leidt tot meer vraag naar geld en dus tot een hogere rente. Als de economie krimpt, betekent dat dat er minder geproduceerd en geconsumeerd wordt. Dat leidt tot minder vraag naar geld en dus tot een lagere rente.

- De verwachtingen: dit zijn de verwachtingen die mensen hebben over de toekomst van de economie. Als mensen optimistisch zijn, zijn ze bereid om meer geld uit te geven en te investeren. Dat leidt tot meer vraag naar geld en dus tot een hogere rente. Als mensen pessimistisch zijn, zijn ze geneigd om minder geld uit te geven en te investeren. Dat leidt tot minder vraag naar geld en dus tot een lagere rente.

De ECB kan deze factoren niet direct beïnvloeden, maar wel indirect via haar monetaire beleid. Dit is het beleid dat de ECB voert om de inflatie onder controle te houden en de economische groei te stimuleren in de eurozone (de landen die met de euro betalen). Een belangrijk instrument van het monetaire beleid is het veranderen van de rente.

De ECB kan namelijk zelf bepalen hoeveel rente zij rekent aan commerciële banken die bij haar geld lenen of stallen. Dit heet respectievelijk de herfinancieringsrente (refi-rente) en de depositorente (depo-rente). Deze rentes hebben invloed op hoeveel rente commerciële banken rekenen aan hun klanten (zoals jij en ik) die bij hen geld lenen of sparen.

Als de ECB de refi-rente verhoogt, wordt het duurder voor commerciële banken om geld te lenen bij haar. Zij zullen dan ook hun eigen rentes verhogen om hun kosten door te berekenen aan hun klanten. Dit maakt het duurder voor ons om geld te lenen bij hen (bijvoorbeeld voor een hypotheek of een persoonlijke lening). Dit ontmoedigt ons om veel geld uit te geven of te investeren.

Als de ECB daarentegen de depo-rente verhoogt, wordt het aantrekkelijker voor commerciële banken om geld te stallen bij haar. Zij zullen dan ook hun eigen rentes verhogen om hun klanten te belonen voor hun spaargeld. Dit maakt het aantrekkelijker voor ons om geld te sparen bij hen (bijvoorbeeld op een spaarrekening of een deposito). Dit stimuleert ons om minder geld uit te geven of te investeren.

Dus je ziet: door het veranderen van haar eigen rentes kan de ECB invloed uitoefenen op hoeveel we als consumenten besteden of sparen en dus effect hebben op de vraag naar goederen en diensten.

Centrale banken hebben dus enkel een effect op vraag en niet het aanbod. Daar is de markt verantwoordelijk voor en de markt is ook verantwoordelijk voor de huidige rente. Centrale banken zijn enkel verantwoordelijk voor beleidsrente. Wat centrale banken proberen door lenen duurder te maken is de vraag indammen en daarmee de economie afkoelen. Wanneer rentes laag zijn, is de vraag hoog en de economie een stuk sterker. Gezien inflatie, gestegen beurskoersen, hoge huizenprijzen, en een lange periode van lage rentes, veel geld in de zakken van burgers heeft gestopt, moet de ECB en alle centrale banken over de hele wereld nu die vraag indammen en dus ook de economie flink verzwakken.

Voor beleggers met een lange horizon, die deze economische cyclus kunnen uitzitten, kun je alvast een kopje koffie inschenken. Geen reden tot paniek.