De strijd om ASML en Nexperia maakt van Nederland een rat in de geopolitieke val

In het kort:

• China heeft een exportverbod opgelegd aan Nexperia nadat Nederland via de 'Wet beschikbaarheid goederen' ingreep bij het chipbedrijf wegens ernstig mismanagement en belangenverstrengeling.

• De productie en levering van 'dual-use' chips uit de Chinese Nexperia-fabriek ligt stil; dit kan grote impact hebben op sectoren als auto-elektronica en consumentenelektronica.

• Moederbedrijf Wingtech verloor vrijwel alle zeggenschap over Nexperia, en diens aandeel kelderde met 10% op de beurs van Shanghai, de maximaal toegestane dagdaling.

  
  

De diplomatieke spanningen tussen China en Nederland rond de halfgeleidersector zijn fors opgelopen. Nederland lijkt als een muis tussen twee vechtende tijgers verzeild te zijn geraakt. Na een ongekend ingrijpen van het ministerie van Economische Zaken (EZ) bij de Nijmeegse chipmaker Nexperia, heeft China als vergelding een exportverbod ingesteld op producten uit Nexperia’s Chinese fabriek. De kwestie legt niet alleen de geopolitieke spanningen tussen beide landen bloot, maar dreigt ook een domino-effect te veroorzaken in de wereldwijde supply chains van cruciale, zij het minder complexe, chips.

Wat is er precies gebeurd?

Op 1 oktober schorste de Ondernemingskamer Zhang Xuezhang, ceo van Nexperia’s Chinese moederbedrijf Wingtech, na een spoedzitting. Aanleiding waren klachten van drie Europese topbestuurders van Nexperia, waaronder chief legal officer Ruben Lichtenberg, over ernstig mismanagement en belangenverstrengeling.

Volgens bronnen zou het wanbeleid van Zhang de leveringszekerheid van chips in gevaar brengen. Minister van EZ Vincent Karremans gebruikte vervolgens de Wet beschikbaarheid goederen, een zwaar juridisch middel dat nog nooit eerder is ingezet. Deze wet stelt de Nederlandse staat in staat om directe zeggenschap te nemen over cruciale onderdelen van bedrijven als nationale belangen in het geding zijn.

Het ministerie stelde dat er sprake was van “recente en acute signalen van ernstige bestuurlijke tekortkomingen” bij Nexperia.

China's tegenreactie

Op 4 oktober legde China via het ministerie van Handel een exportverbod op voor producten uit Nexperia’s fabriek in Guangdong. Nexperia heeft dit op 9 en 10 oktober in brieven aan klanten bevestigd. Daarbij wordt verwezen naar “force majeure”, wat betekent dat Nexperia zich contractueel onttrekt aan leveringsverplichtingen door overmacht.

De term 'dual-use' verwijst naar technologie die zowel civiel als militair gebruikt kan worden. Dit maakt deze chips extra gevoelig voor geopolitieke spanningen. Denk hierbij aan chips die gebruikt worden in auto’s, witgoed of drones, maar ook potentieel militaire toepassingen kennen.

Volgens Nexperia is het bedrijf “actief in onderhandeling met de Chinese autoriteiten” om het verbod op te heffen. Of dat lukt is op dit moment onzeker.

Hoewel het ministerie stelt dat er geen Amerikaanse betrokkenheid was bij het besluit, is de timing opvallend. De VS plaatste Wingtech eind 2024 al op de zwarte lijst, en recent zijn die restricties verder aangescherpt om ook dochters zoals Nexperia te raken.

Gevolgen voor de chipmarkt

Nexperia produceert vooral zogeheten commodity chips: relatief eenvoudige maar onmisbare halfgeleiders die in bijna elk elektronisch apparaat voorkomen.

Volgens Dominik Zillner van Components at Service zijn alternatieven voor sommige Nexperia-onderdelen wél beschikbaar, maar niet zomaar toepasbaar: “Voor sommige componenten zijn geen alternatieven. En als die er wel zijn, dan moeten ze vooraf zijn goedgekeurd in het ontwerp.”

Gevolgen per sector:

• Auto-industrie: Tijdrovende herkwalificatie van alternatieve componenten is nodig. Productielijnen kunnen stilvallen.

• Consumentenelektronica: Prijsdruk op alternatieve leveranciers stijgt.

• Distributeurs: Zien voorraden slinken en marges onder druk komen.

Strategische heroriëntatie Nexperia

Coo Achim Kempe van Nexperia gaf eerder al aan dat het bedrijf werkt aan een gescheiden productie- en leveringsstructuur voor de Chinese en de Westerse markt. In een interview met het Duitse Handelsblatt (juni 2025) meldde hij dat de fabriek in Hamburg, Nexperia’s belangrijkste locatie in Europa, op volle capaciteit draait. Daarmee probeert het bedrijf politieke risico’s te spreiden.

Toch blijkt nu dat de verwevenheid met China, via eigenaar Wingtech, het bedrijf kwetsbaar maakt voor politieke inmenging.

Financiële en juridische implicaties

• Wingtech verloor op maandag 7 oktober 10% op de beurs van Shanghai – het maximale dat een aandeel op een dag mag verliezen.

• Alle aandelen van Nexperia (behalve één) zijn overgedragen aan advocaat Arnold Croiset van Uchelen, een maatregel die gebruikelijk is bij curatele of toezicht.

Daarnaast werd Guido Dierick, voormalig directeur van NXP Nederland, benoemd tot niet-uitvoerend bestuurder, een poging om de bestuurlijke rust te herstellen.

Zwarte lijst VS

Wingtech staat sinds eind 2024 op de zwarte lijst van het Amerikaanse ministerie van Handel. Leveranciers moeten expliciete toestemming vragen om technologie aan het bedrijf te leveren. Nexperia ontsprong die dans aanvankelijk, maar op 30 september werd ook dat regime aangescherpt. Over twee maanden vallen ook dochterbedrijven zoals Nexperia onder de exportbeperkingen van de VS.

Unieke blik: hoe kwetsbaar is Europa?

Nexperia is ontstaan uit NXP, de vroegere halfgeleidertak van Philips (zoals ook ASML), en is daarmee diep verweven met de Europese chipindustrie. Hoewel het bedrijf sinds 2019 eigendom is van Wingtech, blijft het strategisch belangrijk voor de Europese bevoorrading.

Met de Chinese exportban wordt pijnlijk duidelijk dat:

• Europa geen volledige grip meer heeft op zijn eigen chipbedrijven.

• Politieke risico’s in de toeleveringsketens nog steeds structureel worden onderschat.

• De afhankelijkheid van Chinese productiefaciliteiten direct invloed heeft op de bedrijfscontinuïteit in Europa.

Bovendien blijkt dat zelfs bedrijven met een Europees hoofdkantoor en operationele vestigingen in Duitsland geen zekerheid bieden tegen politieke druk uit Peking.

ASML en het zwaard van Damocles: zeldzame aardmetalen

Niet alleen Nexperia, ook ASML, het paradepaard van de Nederlandse economie, staat onder druk. China heeft in de week voorafgaand aan de Nexperia-sanctie nieuwe exportrestricties op zeldzame aardmetalen ingesteld. Die zijn cruciaal voor de productie van ASML’s machines:

• Magneten en lasers in EUV-machines bevatten dysprosium, terbium en neodymium – metalen waarvan China tot 90% van de wereldvoorraad levert.

• ASML meldde dat er vertragingen van meerdere weken worden verwacht in leveringen.

• De impact kan volgens analisten de gehele toeleveringsketen van chips vertragen of stilleggen, vooral bij ASML’s klanten zoals TSMC, Samsung en SK Hynix.

Volgens Bloomberg bereiden meerdere Amerikaanse chipbedrijven zich voor op prijsstijgingen en bevoorradingsproblemen. Een topman uit de sector zei: “We proberen nu in kaart te brengen welke van onze producten afhankelijk zijn van Chinese metalen, en de lijst is lang.”

Nederland is feitelijk een technologisch draaischijf, maar zit klem tussen twee economische giganten. Die situatie wordt versterkt doordat:

• ASML niet mag leveren aan Chinese bedrijven zoals SMIC vanwege Amerikaanse exportrestricties.

• Tegelijkertijd kan ASML’s eigen toelevering worden gesaboteerd door Chinese grondstofbeperkingen.

• Nexperia toont dat eigendom op papier weinig zegt als geopolitieke belangen in het geding zijn.

Zoals de Britse diplomaat Ernest Bevin het ooit omschreef: "We’re just the chicken in the middle of the road, and the trucks are coming." Of, meer toepasselijk: Nederland is de muis tussen twee vechtende katten, en de klappen vallen hard.

Hoewel beleggers nog positief zijn door de AI-hype en capaciteitsuitbreidingen bij klanten als TSMC en SK Hynix, dreigen geopolitieke restricties op zeldzame metalen de groei te ondermijnen. Productievertragingen en licentiebelemmeringen kunnen de levercapaciteit beperken, en daarmee ook de omzetgroei in 2026. ASML zelf waarschuwde in juli al dat het twijfels had over omzetgroei in 2026. Nu de toelevering stokt, worden die zorgen tastbaarder. Chipoorlog escaleert: ook Zuid-Korea wordt geraakt

Dat China bereid is om ook derde landen hard aan te pakken, blijkt uit de recente sancties tegen Hanwha Ocean, een Zuid-Koreaanse scheepsbouwer die samenwerkt met de VS in de opbouw van een nieuwe Amerikaanse maritieme industrie. De boodschap is helder: wie met de VS meewerkt, loopt risico.

“China weaponized shipbuilding,” aldus Kun Cao van Reddal, “en is bereid derde landen te raken als ze Washington helpen.”

De analogie naar de chipsector is treffend. Ook Nederland zit in die rol van derde partij, economisch afhankelijk van China, maar geopolitiek op één lijn met de VS.

De casus-Nexperia is geen incident, maar een voorbode. Nederland en Europa moeten kiezen: blijven we afhankelijk van externe machten voor grondstoffen, productie en afzet? Of investeren we in strategische autonomie, met eigen grondstofreserves, Europese chipproductie en onafhankelijk technologiebeleid?

Zonder visie op lange termijn is het risico groot dat bedrijven als Nexperia en zelfs ASML niet meer de vaandeldragers van de Nederlandse kenniseconomie zijn, maar de speelballen van een Aziatisch-Amerikaanse machtsstrijd. En dan geldt: wie geen kant kiest, wordt zelf gekozen.

De muis mag dan klein zijn, maar in een wereld vol katten is dat geen reden om stil te blijven zitten.