Waarom slimme beleggers toch domme keuzes maken
- Arne Verheedt
- 9 aug
- 4 minuten om te lezen
In het kort
Psychologische factoren hebben vaak meer invloed op beleggingsresultaten dan rationele analyse.
Zowel beginnende als ervaren beleggers zijn vatbaar voor gedragsmatige valkuilen.
Inzicht in deze mentale valstrikken helpt om betere en meer consistente keuzes te maken.
Wie denkt dat beleggen puur draait om cijfers, grafieken en kasstromen, vergist zich. Succes op de beurs wordt minstens zo vaak bepaald door mentale weerbaarheid als door financiële kennis. Juist in periodes van extreme volatiliteit denk aan pandemieën, renteverhogingen of geopolitieke spanningen komen irrationele gedragingen bovendrijven die zelfs de beste strategie ondermijnen. En die gedragingen zijn niet voorbehouden aan beginners. Ook professionele beleggers vallen geregeld ten prooi aan psychologische valkuilen die leiden tot verkeerde beslissingen, onnodige verliezen en gemiste kansen. De vijf meest voorkomende fouten verdienen dan ook serieuze aandacht van iedere belegger die zijn rendement duurzaam wil verbeteren.
Verliesaversie zet beleggers klem
Een van de meest diepgewortelde psychologische valkuilen is verliesaversie, een fenomeen waarbij de pijn van een verlies psychologisch zwaarder weegt dan de vreugde van een winst van gelijke grootte. Onderzoek uit de gedragseconomie, onder meer door Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman, toont aan dat mensen gemiddeld twee keer zoveel waarde hechten aan het vermijden van verlies als aan het behalen van winst.
Concreet leidt verliesaversie ertoe dat beleggers verlieslatende posities te lang aanhouden in de hoop dat deze zich zullen herstellen. In plaats van rationeel te evalueren of een aandeel op basis van fundamentals nog toekomstperspectief heeft, wordt het simpelweg vastgehouden “omdat verkopen verlies betekent”.
Professionele beleggers zijn zich doorgaans beter bewust van dit fenomeen, maar ook zij blijken in stressvolle marktsituaties niet immuun. In correcties of recessies leidt verliesaversie juist tot paniekverkopen, vaak op het slechtst mogelijke moment.
De pijn van verlies wint het van de vreugde van winst:
FOMO en kuddegedrag zorgen voor verkeerde timing
Fear Of Missing Out (FOMO) is zeker geen fenomeen dat beperkt blijft tot jonge beleggers of de cryptowereld. Zelfs ervaren institutionele beleggers zijn vatbaar voor het kudde-instinct, vooral wanneer markten snelle winsten laten zien of specifieke activa explosief stijgen.
De AI-rally van 2023 en begin 2024 is hiervan een actueel en sprekend voorbeeld. Net als bij de tech-euforie van 2020-2021 en de spectaculaire GameStop-gekte, werden beleggers massaal meegezogen. De drijfveren zijn consistent: sociale druk, intense mediahype en de diepgewortelde angst om 'de volgende grote kans' mis te lopen. Deze emotionele impuls leidt er vaak toe dat beleggers op toppen instappen.
Voor beleggers die naast volatielere (tech)posities zoeken naar stabielere langetermijnopties, bieden vastgoedfondsen een solide aanvulling. Ontdek hier het actuele overzicht van de beste Nederlandse vastgoedfondsen!
Bovendien ondermijnt FOMO een gedegen risicoanalyse. In plaats van de werkelijke waarde van een belegging te beoordelen, ligt de focus vooral op het volgen van de massa, wat kan leiden tot onverstandige beslissingen.
Overmoed leidt tot overschatting van eigen kennis
Overmoed is een klassieke valkuil in de psychologie van beleggen. Het betreft de neiging van beleggers om hun eigen kennis, vaardigheden en inschattingsvermogen te overschatten. Veel particulieren zijn ervan overtuigd dat ze ‘de markt kunnen verslaan’, terwijl onderzoek aantoont dat de meerderheid van de actieve beleggers op lange termijn juist achterblijft bij indexfondsen.
Overmoed komt vooral voor na periodes van succes. Een reeks goede investeringen kan beleggers het gevoel geven dat ze ‘het spel doorhebben’. Dit leidt vaak tot risicovoller gedrag, zoals concentratie in specifieke sectoren, hefboomgebruik of beleggen in ondoorzichtige producten.
Een bekend voorbeeld is de opkomst van derivatenhandel onder particuliere beleggers tijdens de pandemie. Toen de correcties kwamen, bleek hoe riskant dit gedrag was: posities werden gedwongen gesloten tegen forse verliezen.
Overmoed: de stille vijand van beleggers
Bevestigingsbias vervormt de objectieve blik
Een andere hardnekkige psychologische fout is bevestigingsbias. Dit houdt in dat beleggers geneigd zijn om informatie te zoeken en te interpreteren op een manier die hun bestaande overtuigingen ondersteunt. Positief nieuws over een favoriet aandeel wordt uitvergroot, terwijl kritische signalen worden genegeerd of weggewuifd.
Deze bias is verraderlijk omdat hij intellectueel vaak onopgemerkt blijft. Beleggers denken dat ze rationeel analyseren, terwijl ze in werkelijkheid vooral bevestiging zoeken. Dit leidt tot een vertekend beeld van de werkelijkheid.
Bevestigingsbias is een belangrijke oorzaak van te lang aanhouden van verlieslatende posities, maar ook van het niet tijdig uitstappen bij overgewaardeerde aandelen.
Recency bias ondermijnt lange termijn denken
Recency bias, oftewel de neiging om recente gebeurtenissen zwaarder te laten wegen dan oudere, is vooral gevaarlijk voor langetermijnbeleggers. Als de markt net enkele weken of maanden in de plus staat, denken veel beleggers dat deze trend zich eindeloos voortzet.
Deze bias heeft een directe invloed op asset allocatie. Zo kan een belegger die recent verlies heeft geleden in groeiaandelen, zijn portefeuille plotseling omgooien naar defensieve aandelen of cash. In beide gevallen ontbreekt een consistent langetermijnplan.
De neiging om te reageren op het ‘laatste nieuws’ leidt tot suboptimale timing van aankopen en verkopen. Een beleggingsstrategie moet echter gebaseerd zijn op fundamentele uitgangspunten.
Hoe recency bias beleggers tot foute keuzes verleidt:
Slimme beleggers denken rationeel, niet emotioneel
Wie psychologische valkuilen wil vermijden, moet verder kijken dan koersgrafieken en kwartaalcijfers. Slimme beleggers weten dat zelfkennis, mentale discipline en emotionele beheersing minstens zo essentieel zijn als een goed gespreide portefeuille.
De markt is immers niet alleen een reflectie van economische data, maar ook van massapsychologie en sentiment. Beleggers die zich daarvan bewust zijn, kunnen rationeler beslissingen nemen, valkuilen ontwijken en juist profiteren van paniek of euforie bij anderen. In een wereld waarin algoritmes sneller rekenen dan mensen, blijft beheersing van je eigen geest misschien wel het belangrijkste concurrentievoordeel dat er is.
Opmerkingen