De pijnlijke waarheid die ze je niet vertellen over rente besluiten

In het kort:

• Een procentpunt meer werkloosheid kost levens: wetenschappelijke studies tonen aan dat een stijging van 1 procentpunt in de werkloosheid tienduizenden extra doden kan veroorzaken, vooral door suïcide, alcohol- en drugsgebruik en stressgerelateerde ziekten.

• Het dual mandate van de Fed is niet abstract: de Federal Reserve balanceert continu tussen prijsstabiliteit en maximale werkgelegenheid. Een hogere rente kan inflatie drukken, maar vergroot ook het risico op banenverlies, met tastbare menselijke gevolgen.

• Cijfers hebben gezichten: achter de werkloosheidsgrafieken en inflatiecijfers schuilen levens die worden verlengd of verkort. Het monetaire beleid van de Fed is dus meer dan een spreadsheetoefening: het is een afweging tussen koopkracht en overlevingskansen.

Cijfers zijn geen neutrale getallen

In onze verslaggeving over inflatie, rente en kwartaalcijfers praten we vaak in percentages en decimalen. De inflatie in de VS liep in 2022 op tot meer dan 9%, het hoogste niveau in vier decennia en de Fed verhoogde daarop de rente in rap tempo met in totaal meer dan 500 basispunten. Dat klinkt als een technische reactie op een macro-economisch probleem. Maar de effecten van dat beleid zijn concreet en menselijk.

Werkloosheid is niet alleen een cijfer. Uit talloze onderzoeken blijkt dat een stijging van de werkloosheid direct leidt tot hogere sterftecijfers. In het debat over monetaire verkrapping wordt dat vaak weggedrukt achter de abstracte termen “vraagbeperking” of “afkoelende arbeidsmarkt”.

Wat 1 procentpunt werkloosheid betekent

Neem het onderzoek van Pierce & Schott (2023, Quarterly Journal of Economics). Zij becijferen dat een stijging van 1 procentpunt in de Amerikaanse werkloosheid leidt tot ongeveer 40.000 extra doden per jaar. Het gaat niet om willekeurige overlijdens, maar om sterfte die samenhangt met sociaal-economische stress: hartziekten, leveraandoeningen door alcoholmisbruik, en vooral een piek in suïcidecijfers. De FED beslist dus niet alleen over Inflatie en groei maar over leven en dood.

Een eerdere studie in Social Science & Medicine (Ruhm, 2015) bevestigt dit: economische neergang vergroot de kans op zogenoemde deaths of despair. Voorbeelden zijn de opioïdencrisis in de VS en de sterke toename van suïcide in staten die hard werden geraakt door de financiële crisis van 2008.

Huidige werkloosheidscijfers in de VS

Een overzichtsstudie in Preventive Medicine Reports (2021) gaat nog een stap verder: werkloosheid veroorzaakt niet alleen acute sterfte, maar verkort ook de levensverwachting. Langdurig zonder werk zitten kan volgens die analyse het risico op overlijden met 63% verhogen.

Het dual mandate in harde cijfers

De Federal Reserve heeft een zogenoemd dual mandate: zorgen voor prijsstabiliteit én maximale werkgelegenheid. Dat klinkt evenwichtig, maar in de praktijk is het balanceren op een koord.

• Te hoge inflatie (zoals de 9,1% in juni 2022) raakt vooral de armste huishoudens, omdat zij een groter deel van hun inkomen uitgeven aan basisbehoeften zoals voedsel en energie. Een inflatie van 9% kan voor een gezin met een jaarinkomen van $30.000 effectief $2.700 aan koopkrachtverlies betekenen, een bedrag dat direct voelbaar is in het dagelijks leven.

• Te hoge werkloosheid daarentegen kost letterlijk levens. Als de Fed de werkloosheid met 1 procentpunt laat oplopen, bijvoorbeeld van 4% naar 5%, betekent dat zo’n 1,6 miljoen Amerikanen extra zonder baan. De eerdergenoemde studies suggereren dat dit vertaalt naar tienduizenden extra doden per jaar.

  
  

De beleidsmakers in Washington kijken dus niet alleen naar spreadsheets, maar maken impliciet keuzes over levensverwachting versus koopkracht.

De Volcker-shock

Een historisch voorbeeld is de zogenoemde Volcker-shock begin jaren ’80, toen de Fed-rente opliep tot meer dan 20% om inflatie van 14% te breken. Het resultaat: werkloosheid piekte boven de 10%. In economische handboeken wordt dit vaak als succesverhaal gepresenteerd, inflatie werd teruggebracht tot onder de 4%, maar de sociale tol was immens. Amerikaanse steden zagen een explosie van armoede, criminaliteit en sterfte. Dat was de menselijke keerzijde van een macro-economisch succes.

Cijfers hebben gezichten

Wanneer we schrijven dat de werkloosheid “slechts” met 0,5 procentpunt oploopt, gaat het om honderden duizenden gezinnen. En volgens de medische literatuur om tienduizenden extra doden. Wanneer de inflatie met 1 procentpunt oploopt, verliezen miljoenen huishoudens koopkracht, wat hun levensstandaard direct raakt.

De Fed kan niet kiezen voor het ene doel zonder het andere te raken. Hun dual mandate is een voortdurende afweging tussen koopkracht en levensverwachting. En de cijfers die wij als financieel journalisten beschrijven, zijn geen neutrale data, maar getallen die bepalen of iemand langer of korter leeft.